Zuid-Afrika kent een groot aantal plekken waar indrukwekkende rotskunst bewaard is gebleven. De vroegste tekeningen, die tienduizenden jaren oud zijn, werden achtergelaten door het San-volk en verbeelden intrigerende verhalen over hun leven als jager-verzamelaars. De schijnbaar simpel ogende voorstellingen tonen de zeer belangrijke jacht, rituele ceremoniën en religieuze uitingen. Figuren zijn gehuld in ‘karosses’ (kleden van schapenhuid) en dragen zakken gemaakt van dierenhuid. De mannen zijn uitgerust met pijl en boog, de vrouwen met graafstokken verzwaard met stenen, en hun lichamen zijn vaak versierd met kralen.
Archeologen hebben uit de
rotstekeningen afgeleid hoe belangrijk de elandantilope was in de
San-cultuur. Deze statige antilope zou over bovennatuurlijke krachten
beschikken. Ze wisten het belang van de trancedansen te onderscheiden,
die de sjamanen van de San voorbij de fysieke wereld lieten ‘reizen’ om
spirituele krachten aan te wenden voor genezing, het oproepen van regen
en het beïnvloeden van de jacht.
Schilderingen waarin lijnen zijn
verbonden met beeltenissen staan waarschijnlijk symbool voor de
overdracht van magische krachten van sjamanen en bovennatuurlijke
wezens. Sjamanen die een ander bewustzijnsniveau bereiken, worden vaak
als half dier/half mens afgebeeld, soms met een bloedende neus.
De San-kunstenaar haalde zijn materialen uit de natuur. Zijn schilderdoeken waren de oppervlakken van rotsen en stenen in grotten, onder overhangende rotsen en in het open veld. Hij maakte inkervingen met werktuigen van steen en bot, en schilderde met veren of kwasten gemaakt van dierenhaar. Hij maakte zijn verf van fijngemalen oker, houtskool en klei en vermengde dit met bindmiddelen zoals bloed, vet, vruchtensappen en water
In veel gevallen hebben de natuurlijke elementen en de tijd hun tol
geëist en de autoriteiten zijn alert op het behoud van de kunstuitingen.
Bezoekers worden verzocht de rotskunst op geen enkele wijze te
beschadigen. Bezichtiging dient alleen te gebeuren onder begeleiding van
een gids, waarbij de kennis van de gids van de locatie een extra,
leerzaam voordeel is.
Zuid-Afrika eert de San en hun verloren cultuur in het nationale wapenschild en nationale motto. Op het wapenschild staat een afbeelding die afgeleid is van een paneel met rotskunst uit de Drakensbergen, dat nu te bezichtigen valt in het Iziko South African Museum in Kaapstad. Het motto, in de taal van de /Xam San – !ke e: /xarra – is vrij te vertalen als ‘verscheidene volken verenigd’.
